İlk Yardım
İlk Yardım
İlk yardım: Ani olarak hastalanan veya kazaya uğrayan kimseye tıbbi tedavi yapılıncaya kadar anında ve olay yerinde, çevre imkanlarından yararlanarak yerine getirilen geçici müdahaleye İlkyardım denir.
İlk yardımcı: Hasta/yaralıya tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle, ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almış kişi.
Acil Tedavi: Ambulans ve acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahaledir.
İlk yardım ile Acil Tedavinin Arasındaki Fark Nedir?: İlk yardım olay yerinde, ilaç kullanılmadan ve ilk yardımcı tarafından yapılır. Acil Tedavi ise ambulans ve hastanede, ilaç kullanılarak sağlık personeli tarafından yapılır.
İlk Yardımın Öncelikli Amaçları:
1) Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması
2) Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin sağlanması
3) Hasta/Yaralının durumunun kötüleşmesinin önlenmesi
4) İyileşmenin kolaylaştırılması
İlk yardımın ABC ’si Nedir?
A (Airway): Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi
B (Breathing): Solunumun değerlendirilmesi
C (Circulation): Dolaşımın değerlendirilmesi ve dış kalp masajı
İlk Yardımın Temel Uygulamaları Nelerdir?
Koruma: Olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.
Bildirme: 112 acil aranması. (Neredeyim 7777 SMS)
Kurtarma: Olay yerinde hasta/yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır
112’nin Aranması Sırasında Nelere Dikkat Edilmeli?
- Sakin olunmalı ya da sakin olan bir kişi aratılmalı,
- 112 tarafından sorulan sorulara net cevap vermeli,
- Yer ve adres bilgileri verilirken, olaya yakın çok bilinen yerlerin adı verilmeli,
- Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmeli,
- Olayın tanımı yapılmalı,
- Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmeli,
- Yapılan ilkyardım uygulaması varsa belirtilmeli,
- 112 hattında bilgi alan kişi gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalı
Karayollarında Meydana GelenTrafik Kazalarında Sürücülerin Hukuki Sorumlulukları:
1) Kaza yerinde usulüne uygun ilkyardım tedbirleri almak
2) Olayı en yakın zabıta veya sağlık kuruluşuna bildirmek
3) Yetkililerin isteği halinde yaralıları en yakın sağlık kuruluşuna götürmek
İlk Yardım ve Taşımada
Öncelik:
- Bilinci Kapalı Olanlar,
- Solunumu Durmuş,
- Kalbi durmuş,
- Kanamalı olanlar,
- Solunum güçlüğü olanlar,
- Kırıkları olanlar,
- Burkulma ve çıkığı olanlar.
Kaza Yeri Emniyet Önlemleri
- İlk yardıma başlamadan önce kendi güvenliği ve hastanın güvenliği sağlanır,
- Araç sağda durdurulur, hemen arkasında durulmaz
- Dörtlü ikaz sinyalleri açılır,
- Kaza yerine reflektör konulur, 150 m’den görülebilmelidir.
- Yolun ortasında yatan yaralılar tekniğine uygun olarak yol kenarına alınır.
- İlk olarak Aracın kontağı kapatılır, LPG bağlantısı kapatılır, akü başı sökülür.
- Aracın yanma olasılığına karşı dikkatli olunmalı,
- Aracın devrilme olasılığına karşı önlem alınmalıdır. (takoz, aracı bağlayarak sabitleme)
İlk yardım Çantası: Motosiklet, motorbisiklet ve iş makinaları hariç tüm motorlu taşıtlarda ilk yardım çantası bulundurmak zorunludur. Malzemenin miktarı araçta taşınacak olan yolcu sayısına göre ayarlanmak zorundadır.
Not: İlaçların ilk yardım çantasında bulundurulması yasaktır. TENTÜRDİYOT,
OKSİJENLİ SU ilk yardım çantasından çıkarılmıştır.
İnsan Vücudu: Hücre → Doku → Organ → Sistem → Organizma
Vücudu Oluşturan Sistemler:
Hareket sistemi: Kemikler-Eklemler-Kaslar
Dolaşım sistemi: Kalp-Kan damarı-Kan
Sinir sistemi: Beyin-Beyincik-Omurilik-Omurilik soğanı
Solunum sistemi: Solunum yolları- Akciğerler
Boşaltım sistemi: İdrar borusu-İdrar kesesi-İdrar kanalları- Böbrekler
Sindirim sistemi: Dil ve dişler- Yemek borusu- Mide-Safra kesesi- Pankreas, Bağırsaklar.
Kalp Masajı ve Suni Solunum:
- Hasta/yaralıda ilk önce bilinç kontrolü yapılır,
- Hasta/yaralı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır.
- Ağız içi kontrolü yapılır
- Baş – geri - Çene yukarı pozisyonu verilir.
- Bak-Dinle-Hisset ile solunum kontrolü, 10 sn. (Solunum yetmezliğinde ilk önce etkilenen organ Beyindir)
- 112 aranması
- Göğüs kemiği (iman tahtası) eşit iki parçaya bölünüp alt bölümü 1/3 oranda (5cm) çöktürerek (Çocuklarda 5cm, Bebeklerde 4cm) 30 kalp masajı (dakikada 100 masaj) ve 2 soluk (dakikada 15-20) verilir.
- Hasta da yaşam belirtisi görene kadar, sağlık ekibi gelene kadar ve ilk yardımcı yorulana kadar Kalp masajı ve Suni solunuma devam edilir.
- Ağız ve burunda parçalı yaralanma ve kanama varsa Holger-Nielsen Metodu (yüz üstü yatırıp dirsekten kaldırma, sırttan bastırma) ve Silvester yöntemi (sırt üstü yatırıp kolları açıp göğüs üstünde bastırma) kullanılabilir. Bu yöntem ler göğüs, omurga yaralanmalarında kullanılmaz.
Hava Yolu Tıkanıklığı
Kısmi Tıkanma: Öksürür, Nefes alabilir, Konuşabilir.Hastaya dokunulmaz öksürmeye teşvik edilir.
Tam Tıkanma: Nefes alamaz, Acı çeker, Ellerini boynuna götürür, Konuşamaz, Rengi morarmıştır. Bu durumda Heimlich Manevrası yapılır.
Kanamalar
Kanamalar genel olarak ; Dış kanamalar, İç kanamalar, Doğal deliklerden olan kanamalar olmak üzere üçe ayrılır.
Kanamalar Damar Tipine Göre:
Atardamar Kanaması: Açık renkli fışkırarak kesik kesik
Toplardamar Kanaması: Koyu renkli musluktan su akar gibi
Kılcal damar Kanaması: Kabarcık şeklinde kanama
Kanama Durdurma Yöntemleri:
1) Yara dudaklarını birbirine yaklaştırmak,
2) Yara üzerine parmakla bastırmak,
3) Yara üzerine tampon ve sargı yapmak,
4) Kanayan yerin kalp hizasının üstünde tutulması,
5) Kanayan yere yakın bası noktalarına baskı uygulamak,
(Bası Noktaları: Şah damarı, Köprücük kemiği, Koltuk altı, Kolun üst bölümü, Kasık, Uyluk)
6) Turnike uygulamak,
Burun Kanamasında İlk yardım: Başı hafifçe öne eğilir, Burun kanatları 5 dk. Süre ile sıkılır.
Kulak Kanamasında İlk yardım: Kanayan kulak üzerine yan yatırılır.
Turnike: Zorunlu haller dışında asla kullanılmaz, Çok sayıda yaralının bulunduğu, Uzuv kopması varsa ve Bası noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa kullanılan bir yöntemdir.Turnike uygulaması kanayan yer ile kalp arasındaki tek kemiklere uygulanan sıkma bağıdır, her 20dk bir düğüm 5-7sn gevşetilip tekrar sıkılır.
İç Kanmalarda İlkyardım
- Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır,
- Halsizlik, soğuk terleme, darbe alınan yerde sertlik,
- Üzeri örtülerek ayaklar 30 cm yukarı kaldırılır (şok pozisyonu),
- Asla yiyecek ve içecek verilmez,
- Hareket ettirilmez, 112 aranır.
Şok: Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamamasına denir.
Şok Belirtileri: Kan basıncında düşme, hızlı ve zayıf nabız, hızlı ve yüzeysel solunum, ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik, endişe, huzursuzluk, baş dönmesi,
Şokta İlkyardım
ŞOK pozisyonu verilir. (Sırt üstü yatırılır, Ayaklar 30 cm. Yukarı kaldırılır.)
Not: Burun ve kulak kanamalarında beyin kanaması şüphesiyle ŞOK pozisyonu verilmesi sakıncalıdır.
Bayılma: Kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır. Beyne giden kan akışının azalması sonucu oluşur. Hastaya şok pozisyonu verilir.
Bayılma Nedenleri: Korku, aşırı heyecan, Sıcak, yorgunluk, Kapalı ortam, kirli hava, Aniden ayağa kalkma, Kan şekerinin düşmesi, Şiddetli enfeksiyonlar
Bayılma Belirtileri: Baş dönmesi, baygınlık, yere düşme, Bacaklarda uyuşma, Bilinçte bulanıklık, Yüzde solgunluk, Üşüme, terleme, Hızlı ve zayıf nabız.
Bayılmada ilkyardım: Kazazedeye şok pozisyonu verilir. Hasta sıcak tutulur.
Koma: Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dışarıdan gelen uyarılara karşı azalması ya da yok olması ile uzun süreli bilinç kaybıdır.
Koma Nedenleri: Düşme veya şiddetli darbe, Özellikle kafa travmaları, Zehirlenmeler, Aşırı alkol ve uyuşturucu, Şeker hastalığı, Karaciğer hastalıkları, Havale gibi ateşli hastalıklar.
Koma Belirtileri: Yutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolması, Sesli ve ağrılı dürtülere tepki olmaması, İdrar ve gaita kaçırma. Koma tanısı konulan hasta/yaralıya koma pozisyonu (yan yatış pozisyonu) verilir.
Komada ilkyardım: Kazazedeye koma (yan yatış) pozisyonu verilir.
Sara Krizi (epilepsi)• Beyin hücrelerinde geçici anormal elektrik yayılması sonucu ortaya çıkan klinik tablodur.
- Kriz kendi sürecini tamamlamaya bırakılır,
- Hasta bağlanmaz, çene, eller açılmaya çalışılmaz,
- Yabancı herhangi bir madde koklatılmaz
- Başın altına yumuşak bir malzeme konur ve etrafındaki yaralanmaya sebep olacak cisimler kaldırılır. Sıkan giysiler gevşetilir.
- 112 aranır
Yaralanmalar
- Kesik yaralar
- Ezikli yaralar (en çok görülen yaralanmadır)
- Delici yaralar
- Parçalı yaralar
- Kirli (enfekte) yaralar.
Delici Göğüs Yaralanmaları: Batan yabancı cisim asla çıkarılmaz, etrafından sarılarak sabitlenir. Yara üzerine poşet sarılmış bir ıslak temiz sargı bezi kapatılır. Açık göğüs yaralanmalarında en büyük tehlike içeri giren havanın akciğerlerin sönmesine sebep olmasıdır.
Karın Yaralanmaları: Dışarı çıkan organlar asla içeri sokulmaya çalışılmaz, üzerleri nemli bir bezle örtülür. Vücuda paralel bir kesik varsa bacaklar ileri uzatılır, vücuda dik bir kesik varsa bacaklar karına doğru çekilir.
Kafatası Yaralanmaları: Hasta/yaralının göz bebekleri büyüklüğü farklı olur, burundan ve kulaktan kan gelebilir. Bulantı, kusma, uyku hali, konuşma bozukluğu görülebilir.
Omurga Yaralanmaları: Hasta/yaralının baş, boyun ve gövde düzlemi bozulmamalıdır, asla oturtulmaz ve hareket ettirilmez. Felç riski yüksektir.
Hasta/yaralı Kafa, yüz yaralanmalarında, Göğüs yaralanmalarında, Göğüs ağrılarında, yarı oturur pozisyona alınır.
Göze yabancı cisim batması veya metal cisim kaçması durumunda; Göze hiçbir şekilde dokunulmaz, temiz bir bez ile kapatılıp tıbbi yardım istenir.
Yaralanmalarda Uygulanan Genel İlkyardım Kuralları:
- Kanamanın durdurulması
- Yara yerinin değerlendirilmesi
- Yaşam bulgularının kontrol edilmesi
- Yara üzerine pamuk uygulanmaz
Yanıklar:
1.Derece Yanıklar: 48 saat içinde kendiliğinden iyileşir, ağrı vardır.
2. Derece Yanıklar: Üzerinde su torbası (bül) oluşur, ağrı vardır
3. Derece Yanıklar: En ağır yanıktır yaralı üzerine temiz nemli bez örtülür, ağrı yoktur.
Yanık Bölgelerde İlkyardım: Yanık bölge en az 20 dk. çeşme suyunda yıkanır. Yanık yüzeyi büyükse önerilmez. Yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır. Yanık üzerine ilaç, yanık merhemi ve yoğurt, diş macunu, salça asla sürülmez.Yanık üzeri temiz nemli bezle örtülür, hasta battaniye ile örtülür.Toz kimyasallar derideki nemden dolayı yakıcıdır.
Kırık, Çıkık ve Burkulma:
Kırık: Kemik bütünlüğünün bozulmasıdır.Kırık kemik asla düzeltilmeye çalışılmaz atel (sopa, tahta, karton) kullanılarak olduğu gibi sarılıp tespit edilir, hareketsizliği sağlanır.
Kırık, Çıkık ve Burkulmada ilkyardım:
- Bacak kemiği kırıklarında; kırık alt bacakta ise atel boyu topuktan kalçaya kadar. Kırık üst bacakta ise atel boyu topuktan koltuk altına kadar.
- Bacak kemiği kırıklarında atel bulunamaz ise iki bacak arasına yumuşak malzeme konulup iki bacak birbirine bağlanır.
- Köprücük ve kürek kemiği kırıklarında omuz tespit edilir. Hasta oturur durumda sevk edilir. Çıkık ve burkulmalarda soğuk uygulama yapılır. Eklem tespit edilir. Masaj yapılmaz
Not: Kırıkları, çıkık ve burkulmalardan ayıran fark; kırıklar tüm kemiklerde, çıkık ve burkulmalarsa hareketli eklem yüzeylerinde olur. Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda sıkı sarılmasının sebebi Hareketsizliğin sağlanmaya çalışılmasıdır.
Zehirlenmeler:
Sindirim Yoluyla Zehirlenmeler: Ağız zehirli madde ile temas etmişse su ile çalkalanır, Kusmaya çalıştırılmaz, 112 aranır.
Solunum Yoluyla Zehirlenmeler: Hasta temiz havaya çıkarılır ya da ortam havalandırılır, Yarı oturur pozisyonda tutulur, Bilinci kapalı ise koma pozisyonu verilir, 112 aranır.
Solunum zehirlenmelerinde kanın oksijen taşıma kapasitesi AZALIR. Egzost gazı; solunum yoluyla vücuda alınan karbonmonoksit zehirlenmesidir.
Kalp Krizi:
- Hasta ciddi bir ölüm korkusu ve yoğun sıkıntı hisseder, terleme, mide bulantısı, kusma gibi bulgular görülür,
- Ağrı; göğüs ya da mide boşluğunun herhangi bir yerinde görülür, omuzlara, boyuna, çeneye ve sol kola yayılır,
- En çok hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı şeklinde belirti verir,
- Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.
- İlk yardım olarak hastanın bilinci açıksa yarı oturuş pozisyonuna alınır, rahat nefes alması sağlanır, 112 aranır, kullandığı ilaç varsa içmesine yardım edilir.
Araç İçindeki Yaralıyı Çıkarma Yöntemi:
Rentek Manevrası: Rentek manevrası kazazedenin solunumunun durması, araç da yangın ve patlama gibi tehlikeli durumlarda uygulanır. Kazazede çıkarılırken baş boyun omurga bölgesine dikkat edilmelidir.
Sedye ile Taşımada Genel Kurallar:
- Hasta/Yaralı battaniye gibi bir malzeme ile sarılır,
- Düşmesini önlemek için sedyeye bağlanmalıdır,
- Başı gidiş yönünde olmalıdır,
- Sedye daima yatay konumda tutulmalıdır,
- Taşımada yaralılar için sedye kullanımı her zaman tercih edilmelidir.
- Öndeki ilkyardımcı sağ, arkadaki ilkyardımcı sol ayağı ile yürümeye başlamalıdır,
- Güçlü olan ilkyardımcı hasta/yaralının baş kısmında olmalıdır.
- Ambulansa bindirilirken hastanın başı aracın gidiş yönünde olmalıdır.